Seyda Marian, krypt. m. in.: MP, MP-x, Mars, Verus, dr MS, pseud. Jan Światosławski (1879–1967), dziennikarz, publicysta, historyk, polityk. Ur. 7 VII w Poznaniu, był synem Wojciecha i Józefaty z Martensów, młodszym bratem Zygmunta (zob.), bratankiem Antoniego (zob.) i Władysława (zob.).
S. w r. 1899 ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. W t. r. rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Berlinie; był stypendystą Tow. Naukowej Pomocy w Wielkopolsce. Na jesieni 1900 przeniósł się na studia prawnicze do Wrocławia i zakończył je doktoratem. Następnie studiował przez rok historię sztuki w Berlinie, w r. 1904 w Monachium, a także odbył podróż do Włoch. W gimnazjum należał do tajnego Związku Kółek Gimnazjalnych i do tajnej organizacji samokształceniowej «Czerwona Róża» pozostającej pod wpływami Związku Młodzieży Polskiej «Zet». Podczas studiów berlińskich nawiązał kontakt z grupą «Zetu» z Charlottenburga. Został też członkiem Koła Braci, ścisłego kierownictwa grupy berlińskiej «Zet».
W poł. 1900 r. przyjęto S-ę do tajnej Ligi Narodowej (LN). Także podczas studiów we Wrocławiu działał w «Zecie» wraz z Wojciechem Korfantym, Konstantym Wolnym i in. Tutaj S. wydał broszurę pt. Jeden naród – jedna myśl (1901), propagującą ruch narodowo-demokratyczny w zaborze pruskim, którą rozprowadzono wśród polskich studentów we Wrocławiu, Berlinie i na Śląsku. Był zwolennikiem oderwania polskiej działalności politycznej na Górnym Śląsku od katolickiego niemieckiego Centrum. W kwietniu 1901 S. wziął udział w Poznaniu w pierwszym zjeździe LN zaboru pruskiego, na którym postulowano m. in. upowszechnianie haseł wszechpolskich, przejęcie polskich dzienników w Poznaniu i powołanie tajnej organizacji – Obrona Narodowa. Od r. 1902 S. organizował w Poznaniu wraz z innymi działaczami ruchu narodowego Polski Związek Zawodowy, mający na celu obronę polskich robotników i rzemieślników przed dyskryminacją pruską. W r. 1903 opracował (przy udziale Heleny Rzepeckiej i Władysława Mieczkowskiego) „Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego pod panowaniem pruskim”, zaakceptowany w r. 1905 przez LN.
W r. 1904 S. przez kilka miesięcy przebywał we Lwowie w Galicji Wschodniej dla poznania tamtejszych stosunków. Po powrocie do Poznania wszedł w skład Rady «Straży» (stowarzyszenia mającego na celu obronę wszelkich polskich interesów w Prusach), która powstała w r. 1905, i został wiceprzewodniczącym jej wydz. kulturalnego. Dn. 17 XII 1905 uczestniczył w zorganizowanym przez Narodową Demokrację (ND) zjeździe włościańskim w Warszawie. S. organizował obchody rocznicowe poświęcone powstaniu styczniowemu, Józefowi Poniatowskiemu, Juliuszowi Słowackiemu, Marii Konopnickiej, Zygmuntowi Krasińskiemu, wycieczki młodzieży do Krakowa i młodzieży polskiej z Niemiec do Poznania, z Bernardem Chrzanowskim współtworzył Tow. Krajoznawcze. Działał w zarządzie Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu; był członkiem komisji konkursowej na portret i medalion Z. Krasińskiego, wygłaszał odczyty o pisarstwie Henryka Sienkiewicza i początkach malarstwa polskiego. W l. 1904–6 wspierał finansowo „Dziennik Polski”, wydawany przez Ignacego Żnińskiego w Dortmundzie. Organizował (1911–13) wybory do rady miejskiej Poznania (kierownik III obwodu Śródmieście), wchodził w skład Komitetu Wyborczego m. Poznania, został wybrany na delegata Poznania do Prowincjonalnego Komitetu Wyborczego na W. Ks. Pozn. Wchodził także w skład Rady Głównej i Komitetu Centralnego (KC) LN (od r. 1907 z pewnymi przerwami aż do rozwiązania w r. 1927). Od początków XX w. zajmował stanowisko komisarza LN na zabór pruski. W dn. 12–18 VII 1908 S. i Kazimierz Puffke reprezentowali Poznańskie na pierwszym kongresie neosłowiańskim w Pradze.
W związku z konfliktem, jaki powstał w KC LN ok. r. 1908 na tle ścierających się dwu orientacji: proaustriackiej i prorosyjskiej, wszyscy członkowie KC LN w r. 1909 złożyli mandaty na ręce Józefa Hłaski, reprezentującego ziemie wschodnie, i S-y, przedstawiciela ziem zachodnich, którzy powierzyli rekonstrukcję KC Zygmuntowi Balickiemu i Romanowi Dmowskiemu. W r. 1909 powstało w Poznaniu Polskie Tow. Demokratyczne. Na jego zjeździe konstytucyjnym (4 V t. r.) S. przedstawił program stronnictwa. W r. 1910 przekształciło się ono w Tow. Demokratyczno-Narodowe (TDN), w którym S. został członkiem Rady Głównej.
S. rozpoczął pracę dziennikarską w r. 1900 w pozostającym pod wpływem LN „Dzienniku Berlińskim”, w którym objął kierownictwo polityczne. W l. 1902–5 pisywał artykuły polityczne popularyzujące poglądy LN w „Gońcu Wielkopolskim” w Poznaniu, redagowanym przez Bernarda Milskiego. Artykuły te podpisywał MP, MP-x, Mars i dr MS. W r. 1903 ogłosił tu kilka artykułów o sprawach Górnego Śląska. Cykl artykułów z „Gońca” ukazał się potem w r. 1907 w postaci broszury pt. Nasza młodzież w świetle krytyki – z powodu broszury Scriptora [Erazma Piltza]: Nasza młodzież. S. był współzałożycielem (2 VIII 1906) spółki «Nowa Drukarnia Polska», której udziałowcami było 28 działaczy ND, a S., Roman Szymański i Roman Leitgeber stanowili jej zarząd. S. był ponadto redaktorem naczelnym wydawanych przez spółkę pism „Orędownik” i „Kurier Poznański”, które stały się nieoficjalnymi organami LN. Opublikował broszury: Inkwizycja. Odpowiedź na broszurę ks. Kujawskiego pod tytułem Stronnictwo demokratyczno-narodowe w świetle nauki katolickiej (P. 1913) i Wyrok. Odpowiedź na broszurę ks. W. Hozakowskiego pod tytułem O katolickie podstawy Narodowej Demokracji (P. 1913).
Szczególnie ważną rolę polityczną odegrał S. w czasie pierwszej wojny światowej. Pod koniec 1915 r., wydelegowany przez wielkopolskich działaczy ND, udał się S. wraz z ks. Antonim Ludwiczakiem, również członkiem LN, do Szwajcarii. Po krótkim pobycie w Cheau d’Oex S. osiadł w Lozannie, gdzie wraz z Erazmem Piltzem i Aleksandrem Skarbkiem założył Centralną Agencję Polską. W l. 1915–17 S. był jej sekretarzem generalnym, a później dyrektorem politycznym. «Poznańczyk twardy, nieustępliwy, którego psychika była dla mnie wóczas prawdziwym odpoczynkiem po znanych metodach galicyjskich […] przyniósł na emigrację powiew słynnej tężyzny poznańskiej» (tak pisał o nim Kazimierz Marian Morawski we „Wspomnieniach”, s. 53–4). Od maja 1916 do sierpnia 1917 był redaktorem naczelnym stworzonego głównie dzięki swoim wysiłkom dwumiesięcznika „Przegląd Polski”. Wchodził także w skład działającego we Fryburgu i Lozannie Komitetu Redakcji Wydawnictw Encyklopedycznych o Polsce, publikującego od r. 1916 „Encyclopédie Polonaise”, której celem było propagowanie sprawy polskiej w Europie Zachodniej i USA. Po ogłoszeniu 5 XI 1916 aktu dwu cesarzy był S. jednym z 20 sygnatariuszy protestu (11 XI t. r.) przeciwko temu aktowi. W r. 1917 władze pruskie skazały S-ę zaocznie na rok więzienia za niestawienie się do służby wojskowej i skreśliły z listy obywateli państwa pruskiego.
W l. 1917–19 S. był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego (KNP) w Paryżu i kierownikiem jego Wydz. Prasowego. Został przedstawicielem KNP w Urzędzie Polskim do Spraw Cywilnych we Francji. W 1. poł. 1918 r. prowadził rozmowy z przedstawicielami Czechów, Słowian Południowych i Rumunii w sprawie współdziałania politycznego. Od czerwca do sierpnia 1918 przebywał z ramienia KNP w USA, zastępując Dmowskiego w misji zorganizowania poparcia emigracji polskiej, konferował m. in. z Ignacym Paderewskim i Wydz. Narodowym Polskim. Z podobną misją został wysłany przez KNP do Rzymu. W listopadzie S. przyjechał do Warszawy i w dn. 5–10 XII t. r. odbył kilka rozmów z Józefem Piłsudskim, przedstawiając mu krytyczne stanowisko endecji wobec rządu Jędrzeja Moraczewskiego.
W r. 1919 S. był ekspertem do spraw politycznych przy Delegacji Polskiej na Konferencję Pokojową w Paryżu, członkiem Komisji Zaboru Pruskiego i członkiem Stałej Narady. Faktycznie prowadził również sprawy prasowe, choć formalnie na czele Biura Prasowego stał Ludwik Włodek. S. opracował dla Delegacji Polskiej liczne memoriały dotyczące spraw zaboru pruskiego, m. in. był autorem odpowiedzi Delegacji Polskiej na uwagi delegatów niemieckich odnoszące się do projektu traktatu pokojowego. Uzasadnieniu praw polskich do ziem zaboru pruskiego poświęcona była jego praca Territoires polonais sous la domination prussienne (Paris 1919). Jako reprezentant prasy polskiej uczestniczył w uroczystości podpisania 28 VI 1919 traktatu pokojowego w Wersalu.
Jeszcze przed powrotem na stałe do Polski (jesienią 1919) S. został 1 VI 1919 wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego z listy Związku Ludowo-Narodowego (ZLN) w poznańskim okręgu III. Był członkiem władz Klubu Sejmowego ZLN i zastępcą przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych. Przeciwnik wschodniej polityki Piłsudskiego, opowiedział się w sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych 8 X 1920 za wcieleniem Wileńszczyzny do Polski i za odrzuceniem wszelkich tendencji federalistycznych. W t. r. opublikował pracę Wszechpolskość Wielkopolski (P.). Ponownie S. został wybrany do Sejmu RP w okręgu 34 w Poznaniu na kadencję 1922–7 z listy nr 8 (ZLN). Był wiceprzewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych i wiceprezesem Klubu Sejmowego ZLN. Po wyborze w dn. 9 XII 1922 Gabriela Narutowicza na prezydenta RP, S. wraz z innymi przywódcami prawicy podpisał oświadczenie, protestujące przeciwko wyborowi, który nastąpił dzięki poparciu posłów mniejszości narodowych i zapowiadające, że kluby sejmowe prawicy podejmą stanowczą walkę o narodowy charakter państwa. W dn. 2 I 1923 S. uczestniczył w Zakopanem w spotkaniu w sprawie utworzenia większości parlamentarnej, w którym wzięli udział: Wincenty Witos, Władysław Sikorski, Maciej Rataj, Stanisław Thugutt. Był sygnatariuszem tzw. paktu lanckorońskiego (17 V 1923), zawartego przez ZLN, chadecję i Polskie Stronnictwo Ludowe «Piast»; w jego następstwie doszło do obalenia rządu W. Sikorskiego i utworzenia rządu W. Witosa.
W rządzie tym S. był ministrem spraw zagranicznych w okresie od 28 V do 27 X 1923. W czasie swojego urzędowania nie uzyskał sukcesów ani w stosunkach bilateralnych Polski, ani na arenie międzynarodowej (m. in. nie powiodły się zabiegi o bliską współpracę z Czechosłowacją, zaostrzyły się stosunki polsko-sowieckie, Polska nie uzyskała niestałego miejsca w Radzie Ligi Narodów, jedynie w stosunkach z W. Brytanią nastąpiła pewna poprawa). Równocześnie realizując endecką politykę kadrową w Min. Spraw Zagranicznych, S. przeprowadził w nim zmiany personalne. Odwołał też prof. Szymona Askenazego ze stanowiska delegata Polski do Ligi Narodów, nie mianując nikogo na jego miejsce. Następcą S-y na stanowisku ministra spraw zagranicznych został R. Dmowski, przy którym S. był do 15 XII t. r. wiceministrem. We władzach ZLN pełnił od r. 1924 funkcję jednego z wiceprezesów Rady Naczelnej (obok Ignacego Szebeki i Stanisława Manterysa). W l. dwudziestych przewodniczył Wydz. Politycznemu LN w Warszawie. W l. 1924–6 zamieszczał artykuły w „Gazecie Warszawskiej”.
Po zamachu majowym 1926 r. S. powrócił na stanowisko redaktora naczelnego „Kuriera Poznańskiego”. Postulował walkę z sanacją na drodze parlamentarnej i popierał Organizację Obrony Państwa utworzoną wówczas w Wielkopolsce w tych celach, ale sam do niej nie wstąpił. W powstałym na miejsce ZLN Stronnictwie Narodowym (SN) był w l. 1928–35 członkiem Zarządu Głównego (ZG) i Komitetu Politycznego (KP), a w r. 1935 wchodził w skład Komitetu Głównego (KG) SN. Zasiadał też w Zarządzie Wojewódzkim SN w Poznaniu. Uczestniczył w pracach tajnych struktur pod nazwą Straży Narodowej (bądź Straży) powołanej do życia w r. 1928 w miejsce LN. Był członkiem jej kierownictwa, tzw. Ogniska Głównego, któremu przewodniczył R. Dmowski. W wyborach parlamentarnych 1928 r. był członkiem Wydz. Komitetu Wyborczego Katolicko-Narodowego na woj. poznańskie. Z ramienia ZLN (lista nr 24) został wtedy wybrany na senatora w woj. poznańskim. W Senacie był członkiem dwu Komisji: Spraw Zagranicznych i Wojskowych. W r. 1930 przed wyborami do Sejmu i Senatu mianowany został przez władze centralne SN komisarzem wyborczym listy SN na woj. poznańskie. Z jego inicjatywy utworzono Narodowy Komitet Wyborczy SN w Wielkopolsce. Ponownie był senatorem z woj. poznańskiego w kadencji 1930–5. Na plenarnych posiedzeniach senatu referował sprawę przystąpienia Polski do konwencji haskiej z r. 1907 o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych, zabierał głos m. in. w sprawie brzeskiej.
Na początku 1936 r. S. ustąpił z KG SN; wycofał się z czynnego udziału w naczelnych władzach stronnictwa. Należąc do grupy «starych» zwolenników zasad liberalno-demokratycznych, nie akceptował tendencji totalitarnych części kierownictwa SN reprezentowanego przez działaczy wywodzących się z Obozu Wielkiej Polski, tzw. młodych. Zarząd Okręgowy (ZO) SN w Poznaniu, opanowany przez «młodych», ogłosił komunikat, że żadne pisma wydawane przez koncern prasowy S-y nie reprezentują stanowiska politycznego ani interesów SN.
Po odejściu od bezpośredniej działalności politycznej w SN S. skoncentrował się na pracy redakcyjnej i publicystycznej w „Kurierze Poznańskim”. Kierował ponownie (już od r. 1933) razem z R. Leitgeberem zarządem spółki «Drukarnia Polska». W redakcji „Kuriera Poznańskiego” należał do zespołu ustalającego kierunek polityczny dziennika. Niektóre swe artykuły sygnował literką «a». S. popierał młodych dziennikarzy i poetów, m. in. napisał wstęp do tomu poezji Kazimierza Dobrzyńskiego pt. „Czarna poezja” (P. 1936). Zasiadał w komitecie redakcyjnym przygotowującym historię LN. Spisał wspomnienia o swej działalności w LN. Ogłosił w l. 1927–31 (P.) obszerną dwutomową pracę Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, stanowiącą ważne źródło do dziejów sprawy polskiej w latach pierwszej wojny światowej. Została przetłumaczona przez Niemców pt. Polen am Wendepunkt der Geschichte i wydana tylko do użytku służbowego w r. 1939 w serii „Publikationstelle der Preussischen Geheimen Staatsarchiv in Berlin–Dahlem”.
Wybuch drugiej wojny światowej zastał S-ę w Poznaniu. W dn. 3 IX 1939 S. z balkonu redakcji „Kuriera Poznańskiego” przy ul. św. Marcina wygłosił przemówienie patriotyczne w związku z wypowiedzeniem wojny Niemcom przez Francję i Anglię. Wraz z kilkoma dzienikarzami wyjechał do Lublina. Tutaj spotkał się z żoną i synem i 9 IX udał się do Worochty, gdzie przekroczył granicę polsko-węgierską. Po utworzeniu rządu W. Sikorskiego 30 IX, S. wezwany telefonicznie przez Stanisława Strońskiego, przybył do Paryża. Objął 16 X t. r. w rządzie Sikorskiego Min. Sprawiedliwości. Wg Władysława Pobóg-Malinowskiego kierował w nim faktycznie tylko komisją mającą przygotować materiały na przyszłą konferencję pokojową. S-dzie i ministrowi Aleksandrowi Ładosiowi podlegała też łączność z ugrupowaniami politycznymi w kraju. Wraz ze Strońskim kierował propagandą prasową. Dn. 13 XI 1939 Sikorski powołał S-ę wraz A. Ładosiem, Janem Stańczykiem i gen. Marianem Kukielem na członków Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju, z przewodniczącym gen. Kazimierzem Sosnkowskim. W styczniu 1940 miejsce S-y w tym Komitecie zajął prezes SN Tadeusz Bielecki, a 2 VIII t. r. ponownie S. wszedł na miejsce Bieleckiego. W końcu 1939 r. S. znalazł się obok Bieleckiego i Władysława Folkierskiego w składzie tzw. trójki kierowniczej Komitetu Politycznego (KP) SN. Bielecki, dawniej przywódca «młodych», od początku swej działalności emigracyjnej we Francji, głosił oficjalnie, że S. nie reprezentuje SN w rządzie Sikorskiego, lecz tylko zasiada w nim jako członek SN. Po upadku Francji S. przez Hiszpanię wyjechał do Lizbony.
Dn. 13 VII 1940 S. przybył do Londynu. W związku z kryzysem rządowym powstałym 18 VII t. r. na skutek odwołania Sikorskiego ze stanowiska premiera przez prezydenta Władysława Raczkiewicza, S. wraz z K. Sosnkowskim opracował 19 VII „Punkty ugody…”, które regulowały zasady współpracy między prezydentem, premierem i władzami stronnictw politycznych. Mediacja ta przyczyniła się do załagodzenia konfliktu. Misję sformowania rządu otrzymał ponownie W. Sikorski. Tekę ministra sprawiedliwości objął wówczas S. Na konferencji stronnictw politycznych 19 VII 1941 zgłosił propozycję utworzenia gabinetu wojennego w składzie: premier i reprezentanci czterech stronnictw. S. był członkiem Polsko-Czechosłowackiego Komitetu Koordynacyjnego (obok K. Sosnkowskiego, Augusta Zaleskiego i Edwarda Raczyńskiego), który prowadził rozmowy z delegacją rządu Czechosłowacji na emigracji w sprawie powojennej współpracy obu krajów. Na posiedzeniu Rady Ministrów 21 VII wraz z całą Radą aprobował zawarcie układu Polski z ZSRR (układ Sikorski-Majski), ale gdy na posiedzeniu Rady Ministrów 25 VII 1941 Sosnkowski i Zaleski głosowali przeciw układowi, S. ulegając naciskom Bieleckiego i nie chcąc łamać solidarności ze swoim stronnictwem, przyłączył się do przeciwników układu. Wszyscy trzej zgłosili 28 VII t. r. dymisję, która została przyjęta przez prezydenta Raczkiewicza 22 VIII. Już jednak 1 XII 1941 S. objął funkcję dyrektora Biura Prac Politycznych, Ekonomicznych i Prawnych przy rządzie RP (zlikwidowane w lipcu 1942; w jego miejsce utworzono Min. Spraw Kongresowych). W styczniu 1942 Sikorski przeprowadził rekonstrukcję rządu, wprowadzając do niego umiarkowanych działaczy SN w osobach S-y i Wacława Komarnickiego, którzy zdecydowali się na wejście do rządu 21 I t. r. bez uzgodnienia tego z Bieleckim. S. został ministrem bez teki. W tym samym dniu KP SN usunął S-ę i Komarnickiego z szeregów stronnictwa. Dn. 13 VII t. r. S. objął Min. Prac Kongresowych. Pod pseud. Jan Światosławski był redaktorem pracy zbiorowej „Sprawa polska. Pytania i odpowiedzi” (Londyn 1942), w której m. in. rozważano kwestię przyszłego zabezpieczenia Europy i Polski przed Niemcami. Sam S. ogłosił broszurę Poland and Germany and the Post-War Reconstruction of Europe (London 1942), w której przedstawił polskie postulaty terytorialne w sprawie zachodniej granicy. S. był również autorem pierwszego projektu memoriału dla gen. Sikorskiego w sprawie granic zachodnich Polski, postulującego włączenie do Polski Gdańska, Prus Wschodnich i Śląska Opolskiego. Po śmierci W. Sikorskiego S. wszedł 14 VIII 1943 do rządu Stanisława Mikołajczyka, obejmując znowu Min. Prac Kongresowych. Był członkiem utworzonego uchwałą rządu z 1 VIII 1943 Komitetu Politycznego Rady Ministrów. W kraju popierali S-ę zwolennicy «starych», a nadto organizacja «Ojczyzna», której przywódcą był ks. Józef Prądzyński. Natomiast Krajowe Prezydium zaostrzyło swe stanowisko wobec grupy S-y. Zaczęło domagać się coraz natarczywiej wprowadzenia Bieleckiego do rządu. Postulat personalny nie został przez Mikołajczyka uwzględniony. Po przylocie jednak do Londynu w kwietniu 1944 drugim «mostem powietrznym» członka Prezydium ZG SN w kraju Zygmunta Berezowskiego oraz wezwaniu ze strony Prezydium SN w kraju do ustąpienia z rządu S-y i Komarnickiego pozycja S-y została zachwiana i po ustąpieniu Mikołajczyka 24 XI 1944 S. nie znalazł się już w rządzie Tomasza Arciszewskiego.
S. zajął się publicystyką. W serii artykułów napisanych od września 1945 do stycznia 1946 m. in. domagał się uznania w traktatach międzynarodowych granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Artykuły te ogłosił na łamach czołowych czasopism polskich wychodzących w Ameryce (w „Dzienniku Chicagowskim”, „Dzienniku dla Wszystkich” w Buffalo, „Związkowcu” w Cleveland, „Przeglądzie Katolickim” w New Britain) i w Kanadzie („Gazeta Polska w Kanadzie” w Winnipeg), a następnie w broszurze pt. Z zagadnień polityki demokratycznonarodowej (Londyn 1946). W artykule opublikowanym 17 III 1946 w piśmie „Jutro Polski” zaatakował przemówienie W. Churchilla w Fulton w USA 5 III 1946, w którym dezaprobował on wysiedlenia ludności niemieckiej z ziem zachodnich. W cyklu artykułów napisanych w Londynie w r. 1948 S. bronił prawa Polski do Ziem Odzyskanych. Ukazały się one także w broszurze pt. Brońmy granicy na Odrze i Nysie. Uwagi dla Delegatów i Delegatek Sejmu Kongresu Polonii Amerykańskiej w Philadelphii (Chicago, Illinois, maj 1948, Wyd. 2, tamże październik 1948). Był autorem projektu rezolucji (1947) w obronie granicy na Odrze i Nysie przygotowanego dla organizacji i zrzeszeń polonijnych w USA. Na podstawie ich uchwał Rada Polonii Amerykańskiej ogłosiła rezolucję apelującą do władz USA o poparcie stanowiska Polski.
Po zakończeniu wojny S. czynił – bezskutecznie – starania w polskiej ambasadzie i Konsulacie Generalnym RP w Londynie o przedłużenie paszportu dyplomatycznego. Oceniając krytycznie sytuację w Polsce w r. 1946, S. popierał niwelowanie różnic społecznych między klasami i warstwami. Akceptował również sojusz z ZSRR, ale na zasadach pełnej równości. Za namową syna, który otrzymał posadę w Argentynie, S. przeniósł się we wrześniu 1948 z rodziną do Buenos Aires. Nadal uprawiał publicystykę na temat ziem zachodnich i kwestii niemieckiej oraz pisał artykuły wspomnieniowe. Ukazywały się one w „Narodowcu” (Lens we Francji), „Kurierze Polskim” i „Głosie Polskim” w Buenos Aires (tu m. in. artykuł pt. Droga myśli i czynu Dmowskiego, 1964 nr 34). Opublikował też Wspomnienia historyczne w związku z Powstaniem Wielkopolskim („Przegl. Zach.” [Londyn] 1958 nr 10–11). Zmarł w Buenos Aires 17 V 1967 i pochowany został na cmentarzu San Isidro. Był odznaczony m. in. wielkimi wstęgami Gwiazdy Rumuńskiej i austriackiego Wielkiego Krzyża Złotego, Mieczami Hallerowskimi, Krzyżem Zasługi Poznańskiej Rady Ludowej.
Od r. 1920 S. był żonaty z Marią Emilią z Prószyńskich (1893–1989), malarką, z którą miał syna Mariana Światosława Jana (1925–1988), inżyniera, który w r. 1948 przeniósł się do Buenos Aires, początkowo pracował jako inżynier, później uczył w szkołach średnich matematyki i fizyki. Pisywał opowiadania i powieści dla dzieci.

Karykatura S-y przez Zygmunta Skwirczyńskiego, w: tenże, Karykatury sejmowe. Autolitografie… Z. 4, [b. m. i r. w.]; – Peretiatkowicz, Współcz. Enc. Życia Polit. (fot. na s. 161); Album sterników państwa pol., s. 154, 155 (fot.); Działacze Polski „Współcześni”, W. [1928] s. 154–8; Kto kim był w Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1994 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Mościcki–Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 248 (fot.), 249–50, 467, 468; Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–33, s. 166 (fot.), 168, 209, 239; Rzepecki, Sejm 1919, s. 241 (fot.), 243, 280; Słownik historyków polskich, W. 1994; Wpol. Słown. Biogr.; – Ajnenkiel A., Historia sejmu polskiego, W. 1989 II cz. 2; Album Drukarnia Polska S. A. w Poznaniu, P. 1935; Babiński W., Przyczynki historyczne do okresu 1939–1945, Londyn 1967; Czubiński A., Najnowsze dzieje Polski 1914–1983, W. 1987; Dembski K., Wielkopolska w początkach II Rzeczypospolitej, P. 1972 s. 34, 55–6, 72, 95; Duraczyński E., Kontrowersje i konflikty 1939–1941, W. 1977; tenże, Między Londynem a Warszawą, W. 1986; tenże, Rząd polski na uchodźstwie 1939–1945, W. 1993 (fot.); tenże, Stosunki w kierownictwie podziemia londyńskiego, W. 1966; Dzieje Wpol., II 193; Faryś J., Polityk bez sukcesów Marian Seyda, „Tyg. Pol.” 1989 nr 8 s. 10 (fot.); Gabinety Drugiej Rzeczypospolitej, Praca zbiorowa pod red. J. Farysia i J. Pajewskiego, Szczecin P. 1991 s. 114, 117–20; Jakóbczyk W., Towarzystwo Pomocy Naukowej w Wielkopolsce 1851–1939, P. 1985 s. 146; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Kwiatkowski M., Rząd i Rada Narodowa R. P., Londyn 1942 s. 12–13, 79–80, 105; Krasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1919–1932, P. 1975; Kukiel M., Generał Sikorski, Londyn 1970; Leczyk M., Komitet Narodowy Polski a ententa i Stany Zjednoczone 1917–1919, W. 1966; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Micewski A., Roman Dmowski, W. 1971; Mikos S., Wolne miasto Gdańsk a Liga Narodów 1920–1939, Gd. 1979; Pasierb B., Polska myśl polityczna okresu II wojny światowej wobec Niemiec, P. 1990; Pilaciński J., Narodowe Siły Zbrojne, Londyn 1976; Piszczkowski T., Anglia a Polska 1914–1933, Londyn 1975; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1983–4 I–II; Rostocki W., Stosowanie konstytucji kwietniowej w okresie drugiej wojny światowej, L. 1988 s. 30, 54, 67–8, 71, 80, 82, 85, 97, 103, 154, 184, 196; Skrzypek A., Związek Bałtycki, W. 1972; Terej J. J., Idee, mity, realia. Szkice do dziejów Narodowej Demokracji, W. 1971; tenże, Rzeczywistość i polityka, W. 1979; Terlecki O., Generał Sikorski, Kr. 1981–3 I–II; Terry S. M., Poland Place in Europe. General Sikorski and the Origin of the Oder-Neisse Line, 1939–1943, Princeton 1983; Wandycz P. S., France and her Eastern Allies 1919–1925, Minneapolis 1962; tenże, MSZ w okresie międzywojennym: odpowiedzi na ankietę, „Zesz. Hist.” (Paryż) 1976 z. 38 s. 128–9; Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939, Wr. 1980; Zakrzewski Z., Ulicami mojego miasta, P. 1985; Zamoyski J., Powrót na mapę. Polski Komitet Narodowy w Paryżu 1914–1919, W. 1991; – AK w dokumentach, I, II, IV, V; Arch. Paderewskiego, I–IV; Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, W. 1988 I–II; Documents on Polish-Soviet Relations, London 1961–7 I II; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1961–6 I, II, IV, V; Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, T. I: 1918–1932, Red. T. Jędruszczak i M. Nowak-Kiełbikowa, W. 1989; Grabski S., Pamiętniki, W. 1989 I–II; Kawecki B., Z wędrówek wileńskiego prokuratora, Londyn 1977; Kwapiński J., 1939–1945 (Kartki z pamiętnika), Londyn 1947 s. 80, 90, 94, 125, 128–30, 138, 165, 167–8, 170; Leitgeber W., W kwaterze prasowej. Dziennik z lat wojny 1939–1945, Londyn 1972 s. 165; Kot S., Listy z Rosji do Gen. Sikorskiego, Londyn 1956; Popiel K., Generał Sikorski w mojej pamięci, W. 1985; Poznańskie wspominki z lat 1918–1939, P. 1973 s. 202, 210, 215; Protokoły z posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, T. 1: październik 1939 roku – czerwiec 1940, Oprac. W. Rojek przy współpracy A. Suchcica, Kr. 1994; Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966; Raczyński E., W sojuszniczym Londynie, London 1960; Rataj M., Pamiętniki, W. 1965; Romer A., Z Sikorskim i Mikołajczykiem, [Lens 1945] s. 16, 25, 26, 29, 38, 43, 47, 59, 62; Romer E., Pamiętnik paryski 1918–1919, W.–Wr. 1989; Rogalski A., Wspomnienia i przypomnienia, P. 1987; Schimitzek S., Drogi i bezdroża minionej epoki, W. 1976; Spraw. stenogr. Sejmu 1919–1927; Spraw. stenogr. Senatu 1928 35; Sprawa polska w czasie drugiej wojny światowej na arenie międzynarodowej. Zbiór dokumentów, W. 1965; Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, W. 1965–8 I–III; Tommasini F., Odrodzenie Polski, W. 1928; Winiewicz J., Co pamiętam z długiej drogi życia, P. 1985; Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej 1939–1945. Praca zbiorowa pod red. Z. Błażyńskiego, London 1994; Z dziejów stosunków polsko-radzieckich, W. 1971 VII 191; – „Dzien. Pozn.” 1913 nr 106, 107; „Kur. Pozn.” 1914 nr 172; „Myśl Pol.” 1967 nr 15; AP w P.: Akta Prezydium Policji w Poznaniu, sygn. 3693; B. Jag.: rkp. 8899 II (Wspomnienia Kazimierza Mariana Morawskiego z l. 1918–38 pisane w l. 1936–8, s. 53, 54, 57–60, 60, 65, 67); B. PAN w Kr.: rkp. 7785 t. 6 (Teki Józefa Zielińskiego); B. Pol. w Paryżu: Mater. do Słown. Biogr. S. Lama; – Notatki S-y dla prof. Zygmunta Wojciechowskiego do pracy o historii Ligi Narodowej, spisane w styczniu 1932 (kopia w posiadaniu autora); Notatka Romana Leitgebera spisana w r. 1953 (kopia w posiadaniu autora); – Informacje: Feliksa Fikusa z W., Tadeusza Kraszewskiego z P., Witolda Urbańskiego z Gdyni oraz Jana (m. in. jego wspomnienie o ojcu przesłane autorowi życiorysu) i Barbary Seydy z Buenos Aires.
Zygmunt Kaczmarek